Idzie Antykomuna: Różne oblicza czerwonej zarazy

Konkurencja na rynku pracy, obniżenie płac i wyraźny spadek poziomu życia robotników przemysłowych. Takie nierówności społeczne już na początku XIX wieku zaczęli dostrzegać filozofowie, ekonomiści, a nawet sami przemysłowcy, którzy winą za ten stan rzeczy zaczęli obarczać liberalizm, a przede wszystkim lansowaną przez niego postawę indywidualistyczną. 

     

 Socjalizm proponował w zamian niesprawiedliwego społeczeństwa kapitalistycznego, świadomie zorganizowaną wspólnotę, w której każda jednostka zajmie należne jej miejsce, a o pozycji społecznej nie będzie decydowała własność prywatna, jednak talent oraz ilość wykonanej pracy. U podstaw idei socjalizmu leżała jego istota - uwspólnotowienie wszystkich środków produkcji tak, aby służyły wszystkim w jednakowym stopniu. Po raz pierwszy określeniesocjalizm pojawiło się w Anglii w pierwszej połowie XIX wieku, jako określenie odnoszące się do dążeń w zbudowaniu ustroju społecznego opartego na zasadzie sprawiedliwości. Za sprawą obszerności tego nurtu, pojawiły się w jego obrębie różnorakie ideologie, które nawiązując do idei socjalizmu, przedstawiały różne pomysły na stworzenie ,,wspólnoty idealnej”. To właśnie te różne koncepcje dały początek dwóm głównym nurtom: komunizmowi i socjaldemokracji.

     Pierwszą powstałą koncepcją socjalizmu, odwołującą się w swych ideach do dzieła Tomasza Morusa pt. "Utopia” z roku 1515, był socjalizm utopijny, który jako pierwszy podjął rozważania nad historyczną rolą klasy robotniczej. Za najwybitniejszych przedstawicieli tego nurtu uznaje się Claude Henri’ego de Saint-Simona oraz Roberta Owena, którzy wysuwali odważne koncepcję dotyczące podziału społeczeństwa m.in na ludzi pracy oraz próżniaków czy tworzenia państw idealnych, nazywanych industriami bądź falansterami. W industriach władza miała należeć do naukowców, a w falansterach, organizacja państwa miała być rzeczą zbędną ze względu na panujących w nich ład i porządek, wynikający z pozytywnego oddziaływania na przyrodę. W swoich śmiałych wizjach stworzenia państwa idealnego, Robert Owen, postanowił wyjechać do Stanów Zjednoczonych i tam założyć gminę rolniczo-przemysłową, opartą o główne założenia nurtu socjalizmu utopijnego, który za główną wadę kapitalizmu uznawał wartość prywatną. Niestety, eksperyment wdrażania w życie ideologi socjalistycznej, zakończył się fiaskiem, a gmina zbankrutowała po 4 latach swojej działalności.

     Kolejną koncepcją socjalizmu, była koncepcja dwojga ludzi uznawanych dziś za ojców współczesnego komunizmu, którzy wspólnymi siłami w roku 1848 wydali ,,Manifest komunistyczny”. Karol Marks i Fryderyk Engels, bo o nich mowa, byli radykalnymi zwolennikami materializmu - poglądu, który zakładał, ze istnieje wyłącznie materia, a świadomość jest elementem wtórnym. Całkowicie odrzucali oni koncepcję istnienia Boga, uważając że wszystko można poznać za pomocą rozumu. Mimo, że Marks nigdy osobiście nie był w fabryce, wysuwał on odważne poglądy dotyczące zmian w zakresie polityki oraz uwarunkowań posiadania środków produkcji przez klasę panującą nad resztą społeczeństwa. Według jego opinii, koncentracja kapitału w rękach niewielkiej grupy bogatych osób, prowadzi do likwidacji klasy średniej i tym samym zaostrza walkę klas, z której w rzeczywistości składa się cała historia współczesna. Karol Marks dzielił społeczeństwo na kapitalistów, którzy posiadali środki produkcji oraz proletariat, czyli biednych robotników, zmuszonych do pracy najemnej. Uważał, że jedynym wyjściem jest wybuch rewolucji i obalenie kapitalizmu, przez co zostanie zniesiona własność prywatna a praca stanie się naturalną potrzebą. Marks wysuwał także pogląd, że socjalizm jest naturalną potrzebą historyczną, która następuje w wyniku zaostrzenia walki klas.

     Kolejną koncepcją lansowaną przez socjalistów był rewizjonizm, który rozwijał się równolegle z marksizmem, jednak nie był on tak radykalny w swoich założeniach. Reformizm odrzucał teorię walki klas i rewolucyjnego obalenia kapitalizmu, a skłaniał się ku wymuszeniu na państwie wprowadzeniu powszechnego prawa wyborczego i przeprowadzeniu reform socjalistycznych. Pierwszym zwolennikiem reformizmu był Niemiec Ferdynand Lassalle, głoszący ideę utworzenia socjalizmu państwowego, która zakładała ponadklasową organizację całego społeczeństwa. Kolejnym zwolennikiem rewizjonizmu (rewizja poglądów Karola Marksa) był Eduard Bernstein - autor ,,Zasad socjalizmu i zadań socjaldemokracji”. Niemiec zauważa w swojej książce, że systemy kapitalistyczne się demokratyzują, co prowadzi do załagodzenia walki klas i tym samym pozwala na przeprowadzenie reform w sposób inny niż rewolucja. To właśnie rewizjonizm stał się impulsem do powstania jednego z dwóch głównych nurtów socjalistycznych, a mianowicie socjaldemokracji. 

    Socjaldemokracja jest jednym z nurtów w ideologi socjalistycznej, który uformował się jako opozycja do radykalnego w swoich założeniach marksizmu. Socjaldemokracja proponowała łagodniejsze rozwiązania gospodarcze i polityczne odnoszące się do głoszonego przez socjalistów modelu państwa. Socjaldemokraci dążyli do odrzucenia idei upaństwowienia gospodarki oraz uznania pluralizmu światopoglądowego, na który nie było miejsca w totalitarnym komunizmie. Proponowali oni w zamian interwencjonizm państwowy jako system kontroli społecznej nad różnymi formami własności w państwie. Nadal głosili oni jednak wizję systemu idealnego, będącego ucieleśnianiem państwa dobrobytu.

     Drugim nurtem socjalistycznym, który okazał się odegrać niezmiernie ważną rolę, a powstał na bazie pozostałych modeli tej ideologii, był komunizm, który z początku nie był odróżniany od pozostałych nurtów, jednak ostatecznie w końcu XIX wieku został finalnie ukształtowany przez Lenina. Komunizm w przeciwieństwie do socjaldemokracji, kład ogromny nacisk na rewolucyjne metody działania, które miały pomóc w  zlikwidowaniu podziału klasowego w społeczeństwie i poskutkować wprowadzeniem bezklasowego systemu komunistycznego wraz z dyktaturą proletariatu. Na przestrzeni lat system komunistyczny ewoluował, odchodząc tym samym od tradycyjnych idei socjalistycznych, totalitaryzował się i zmieniał. W swojej ostatecznej wersji przedstawił go Józef Stalin, który w myśl tworzenia doskonałego państwa socjalistycznego zgładził 43 miliony istnień ludzkich i doprowadził świat na krawędź wojny nuklearnej.

     Socjalizm od samego początku był ideologią z góry skazaną na porażkę. Ludzie tworzący podwaliny tego systemu, często nie mieli pojęcia o podstawowych prawidłach ekonomi czy faktycznej sytuacji robotników przemysłowych, co skutkowało dość marnym potencjałem socjalizmu w świecie materialnym. Spowodowało to niemalże całkowite odejście od podstawowych idei podczas tworzenia się kolejnych nurtów socjalistycznych. Często odwoływano się także do prawideł rządzących środowiskiem naturalnym, które niemalże nie miały żądnego przełożenia na systemy gospodarcze. Wszystkie te czynniki spowodowały, że faktyczny socjalizm jaki wyobrażali sobie prekursorzy tego systemu nigdy nie powstał, a na jego szczątkach powstał totalitarny ustrój komunistyczny, którego podniosłych haseł Józef Stalin, Nikita Chruszczow i Wojciech Jaruzelski używali do wycierania swoich zakrwawionych rąk.

Michał